(20/01/08) Dag 4 in Indonesië
Dag 4 was toegewijd aan veldbezoeken in het subdisctrict Lembor van Flores. Twee dorpen zouden wij aandoen, Lentoh en Munting. Daar en in de wijde regio errond werken Yakines en Vredeseilanden aan een ontwikkelingsprogramma rond rijstteelt.
De weg die ons tot daar moest brengen, had de breedte van een modeste gezinswagen. Niettemin weten twee zware vrachtwagens zich er met een zekere hoeveelheid goede wil en met dank aan de berm langs elkaar te wringen. Het gaat ook bergop. Steil bergop zelfs. En dan is het wonder om te zien hoe de ene tweetakt na de andere met een vierkoppig gezin de helling opknettert.
In ons gezelschap was Ella, de leidster van Yakines. De dag ervoor hadden we haar al geïnterviewd in Laboan Bajo. Een schoon verhaal. Ze vertelde hoe ze na haar landbouwstudies een tijd als zelfstandig adviseur werkte voor verschillende opdrachtgevers, maar dat ze haar centen spaarde om een eigen initiatief op te starten in haar geboortedorp. In het begin focuste Yakines zich vooral op duurzaam bosbeheer. Ontbossing is een gigantisch probleem, ook op Flores. Voor boeren die niet kunnen leven van hun productie, is een bos vlak gooien en het verpatsen aan een of andere opkoper gemakkelijk verdiend geld in tijden van tekort.
Sinds 2001 werkt Yakines samen met Vredeseilanden nieuwe bosbeheertechnieken te introduceren. Tegelijk trainde de lokale landbouwspecialisten van Vredeseilanden de mensen van Yakines om de wetlands in gebruik te nemen voor rijstteelt. Via wekelijkse field schools werd de kennis overbracht bij boeren en boerinnen. Eerst in één subdistrict, na een proces van organisatieversterking breidde dat uit naar drie subdistricten. Zo mondde een experiment dat begon met 17 hectare uit tot een volwassen productie van honderden hectare.
Verder werd het genderthema onder handen genomen: door vrouwengroepen te stimuleren, opleidingen te organiseren, speciale kredietprogramma’s op te zetten, enz. Blijkbaar met effect. Waar het vroeger not done was dat vrouwen hun mond opendeden, zitten ze nu mee in de leiding van boerengroepen en het bestuur. Inderdaad, ook daar is de capaciteit tot rechtopstaand plassen zonder hulpstukken nog het enige wat ons mannen de mogelijkheid biedt tot een gefingeerd gevoel van superioriteit. .
In Lentoh en Munting hebben ze dat dus allemaal zien veranderen. Maar voor we dat verhaal hoorden, moesten we ons tweemaal door een vernuftige welkomstceremonie volgens aloude traditie werken. Daarbij stond het hele dorp ons op te wachten (het was zondag) en kregen Anton en ik een handgemaakte sjaal rond de nek gehangen om vervolgens een beknopte welkomsmededeling in het Manggarai te ontvangen.
In het dorpshuis gezeten, kreeg ik zowel in Lentoh als in Munting nog een witte kip in de handen gedrukt. Vriendelijk dank u zeggen, even mezelf voorstellen, en dan het verwonderde dier toch maar teruggeven. Ik schat dat er niet lang daarna een mes langs haar hals ging.
Tijdens het eten (rijst, of wat had u gedacht?) praten we over wat er zoal gebeurde de laatste jaren. In Lentoh en Munting waren ze er in geslaagd om een groot deel van hun productie vrij te maken van chemische pesticiden. Ze gebruiken nu organische pesticiden en fertilizers die ze zelf kunnen produceren. Dat betekent: geen risico voor de gezondheid en minder externe kosten.
Het eerste jaar van de omschakeling was lastig, omdat de grond zich weer moet herstellen. Maar daarna steeg de productie boven het oorspronkelijke niveau. Ook in termen van geld, want door kwaliteitsverbetering en samen te verkopen onder de vlag van een coöperatieve onderneming, zagen ze hun prijs bijna verdubbelen. Niet slecht geboerd dus, en zo dacht de lokale overheid er ook over. Ze begon het programma naar andere regio’s uit te dragen. Bij het oogsten krijgen de boeren ook stockageruimte aan tegen gunstige voorwaarden.
Er is trouwens nog ruimte voor groei, maar daarvoor moeten er knelpunten rond distributie en marketing aangepakt worden. De marktvraag moet – nogal evident – volgen. Die zal vooral in de steden te zoeken zijn. Daar is een groeiende middenklasse die niet enkel geïnteresseerd is in rijst met de laagste prijs, maar ook het milieu- en gezondheidsaspect in overweging neemt.
Een kwestie dus van het consumentenpubliek bewust te maken en het product in zoveel mogelijk verkoopspunten te krijgen. Maar daarvoor moet dan weer samengewerkt worden met distributeurs, winkels, enzovoort enzovoort. Allemaal multistakeholderprocessen waarmee men een olifant kan vierendelen.
Bon, ik ga het hierbij laten. Te weten dat er nog zoveel te vertellen is, maar het wordt lang en droog, nietwaar? Neem nog even de tijd om voor noppes nog wat foto’s mee naar huis te nemen. Als het een argument kan zijn: er zitten snoezige kindertjes tussen.
